De kleine consument

Lespakket voor het basisonderwijs

Door Marta Resink
Ellen Reijners maakte een lespakket voor het basisonderwijs om kinderen bewust te maken van hun consumptiegedrag.

Vorig jaar al stuurde Ellen Reijners het door haar samengestelde lespakket 'De Kleine Consument' naar Omslag. We kregen het 'onder embargo', omdat het pakket meedong naar de milieuprijs van de gemeente Roermond. Gespannen wachtten we af. Het duurde lang, maar uiteindelijk werd er geen milieuprijs toegekend; de jury kon niet tot een eenstemmig besluit komen. Aan de inhoud en kwaliteit van De Kleine Consument kan het zeker niet hebben gelegen! Als moeder van twee jonge kinderen én onderwijzeres op een basisschool weet Ellen Reijners heel goed waar ze het over heeft. De opbouw van de lessen steekt pedagogisch voortreffelijk in elkaar. Maar misschien was de inhoud iets te radicaal voor de jury?
Zowel Ellen als haar moeder Frieda zijn enthousiaste consuminderaars en ze steken hun mening over de Westerse consumptiedwang niet onder stoelen of banken. Beiden waren in het verleden kartrekkers van de jaarlijkse Niet-Winkeldag in Roermond, die ook in de Limburgse media telkens veel aandacht wist te trekken.

Consuminderen met kinderen

Doel van het lespakket is kinderen in de bovenbouw van de basisschool bewust te maken van hun consumptiegedrag, de invloed van reclame daarop en de directe gevolgen daarvan. 'De Kleine Consument' bestaat uit acht actieve lessen rond de thema's geluk en gelukwensen, basisbehoeften en aangeleerde behoeften, reclame, bewust consumeren en cadeautjes. Ook is er aandacht voor mensenrechten en de Rechten van het Kind. In de negende (afsluitende) les worden een tentoonstelling en een markt ingericht waar de kinderen laten zien wat ze zoal geleerd en gemaakt hebben.

Juf Ellen Reijners (midden) met enkele kleine consumenten

De lessen sluiten aan bij leerdoelen als milieu-educatie, sociaal-emotionele ontwikkeling, intercultureel onderwijs en coïperatief leren, en passen uitstekend binnen de vakken Nederlandse taal, tekenen en handvaardigheid, dramatische expressie, milieukunde, maatschappijleer en economie. Elke les bevat speelse opdrachten, die vaak in groepjes moeten worden uitgevoerd (kringgesprekken, een 'gelukskrant' maken, een sketch opvoeren of een reclamecampagne opzetten). Soms is er een huiswerkopdracht, zoals alle reclamefolders verzamelen die je thuis krijgt. Elke les is voorzien van praktische handleidingen voor de docent, het pakket bevat eenvoudig kopieerbaar lesmateriaal, een serie geplastificeerde 'behoeftenkaarten' en een dvd met een interview met een consuminderaarster.

Intercultureel

In De Kleine Consument is de multiculturele samenleving een normaal gegeven. In de les over gelukwensen wordt bijvoorbeeld ingegaan op de momenten en manieren waarop mensen in verschillende landen en culturen elkaar geluk toewensen, iets waar je lang niet altijd zo bij stil staat. Uit de docentenhandleiding: ,,Door met elkaar in gesprek te gaan, leren de kinderen meer over elkaars gebruiken. Het vinden van overeenkomsten is daarbij net zo belangrijk als het ontdekken van verschillen''. Vrij algemene momenten zijn verjaardagen, nieuwjaar (dit valt niet voor iedereen op 1 januari!), bruiloft, geboorte, een nieuw huis of een nieuwe baan. Maar veel moslims en jehova-getuigen vinden verjaardagen onbelangrijk en vieren die daarom niet. En bij de feestdagen horen tegenwoordig naast pasen en kerstmis ook het suikerfeest en keti koti. Je kunt iemand geluk wensen door het uitspreken van een wens, de hand schudden, kussen, een brief of wenskaart sturen, of een bloemetje of cadeautje geven. Hier duiken ook weer culturele verschillen op: het aantal kussen dat je iemand geeft is in Nederland afhankelijk van de provincie waar je woont. En in sommige islamitische landen is het ongepast als mannen en vrouwen elkaars hand schudden. Minister Verdonk had dus ook nog iets van het lespakket kunnen opsteken! Immateriële gelukwensen krijgen in de lessen veel aandacht. Zoals het uitdelen van (zelfgemaakte) gelukskoekjes. Meer hierover staat op de middenpagina's van deze ZOZ.

Kritisch, speels en leerzaam

De lessen bevatten veel leuke en creatieve opdrachten, waarmee je ook buiten schoolverband aan de slag kunt. Sommige zijn ook voor volwassenen erg leerzaam. Zo wordt in de les over 'geluk' gekeken naar het verschil tussen materiële en immateriële zaken. Schuilt geluk in spullen, of gaat het (ook) om andere dingen? Het verschil tussen basis- en aangeleerde behoeften komt terug in lessen over de rol en invloed van reclame: wat heb je echt nodig en wat wordt je 'aangepraat'? Hun inzichten brengen de kinderen in bij het zelf opzetten van een reclamecampagne voor een 'onzinproduct', waarvoor ze slogans, posters en een tv-spot ontwerpen. Zijn die middelen ook te gebruiken bij het verkopen van 'Niets'? Ook daarmee gaan de kinderen aan de slag. Creatief zijn ook de lessen (bij voorkeur in december) over 'cadeautjes'. Naast kant-en-klare koopcadeautjes kun je allerlei zelfgemaakte, natuurlijke, onzichtbare en dienstbare cadeaus bedenken en maken. Die ideeën worden gebundeld in een 'andere cadeaugids', die klassikaal wordt gemaakt. Van alle eindresultaten wordt tijdens de laatste les een presentatie, markt of tentoonstelling ingericht. Maar - en deze tip komt van mijzelf - je kunt er natuurlijk ook mee de straat op gaan. Bijvoorbeeld op Niet- Winkeldag!

De Kleine Consument is voor E 35,- rechtstreeks te bestellen bij Ellen Reijners, e-mail . Rek. 14.23.13.785 tnv E. Reijners te Posterholt.

Uit ZOZ nr. 70 - november/december 2005

Menu | Omhoog

KOOP NIETS!

Internationale Niet-Winkeldag